Inleiding
Suriname is sedert november 1997 officieel lid van de Islamic Development Bank (IsDB)[1]. Er bestaan verschillende opvattingen over de functie en plaats van de IsDB in ons ontwikkelingsproces. De opmerking van een journalist dat financiering van de IsDB goedkoop zou zijn, was voor mij aanleiding tot het schrijven van onderstaand artikel om te pogen meer licht te werpen op deze instelling en haar in een juist perspectief te plaatsen.
De IsDB werd in 1973 opgericht als de “ontwikkelingspoot” van de Organization of Islamic Conference (OIC), welke te vergelijken is met de Organisatie van Amerikaanse Staten (OAS). Het lidmaatschap van de OIC staat open voor alle landen die zich kunnen beroepen op het feit dat een deel van hun bevolking bestaat uit belijders van de islam[2] en zich kunnen conformeren aan de basisprincipes van de OIC, o.a. versterking van de islam solidariteit en verdediging van de waardigheid van de lidlanden. Het lidmaatschap van de OIC geldt als voorwaarde om het lidmaatschap van de IsDB aan te vragen.
Het doel van de bank is de economische ontwikkeling en sociale vooruitgang van de lidlanden te bevorderen, alsmede van “muslim communities” in niet-lidlanden, overeenkomstig de principes van de “shari’ah” (de islamitische wetgeving). Velen in Suriname gaan er vanuit dat, vanwege dit laatste gegeven de toegang tot financiering voor bepaalde groepen soepeler zou kunnen verlopen dan voor andere. De bank richt zich echter op de ontwikkeling van de gehele natie en werkt hoofdzakelijk via de regering van het lidland.
Financiering van “muslim communities” vindt bij lidlanden dus niet plaats op grond van geloofsprincipes. Alle ingediende projecten moeten goed onderbouwd zijn, voldoen aan de eisen van haalbaarheid en bijdragen tot de nationale ontwikkeling, ongeacht tot welke groep de indiener behoort.
Structuur en financieringsmodaliteiten[3]
Na 30 jaren is de IsDB uitgegroeid tot een conglomeraat van financieringsinstituten die hun operaties ook richten op de private sector. Er is sprake van de “IDB group”. Daarmee past de bank zich aan de recente trend binnen de internationale financiering waarbij de private sector als “ontwikkelingsagent” wordt beschouwd en een belangrijke plaats wordt toebedeeld.
De IDB group onderscheidt zich van andere multilaterale financieringsinstituten door het aanbod van andersoortige financieringsvormen, alle gebaseerd op de “shari’ah”. Karakteristiek hierbij is dat er geen rente in rekening wordt gebracht. Vermoedelijk heeft dit aspect aanleiding gegeven te denken dat financiering door die bank goedkoop zou zijn. Het niet doorberekenen van rente maakt financiering door de IsDB nog niet goedkoop. Er zíjn kosten aan deze financiering verbonden.
Overheidsprojecten o.m. in de sociale en gezondheidssector komen in aanmerking voor een lage “service fee” van 2-3% per jaar van het gefinancierd bedrag[4] over een periode die niet samenvalt met de looptijd. De looptijd in deze gevallen is meestal 20 – 25 jaar.
Voor projecten in de private sector en van staatsbedrijven met een winstverwachting, geldt een “mark-up” die gelijkgesteld is aan het LIBOR[5] percentage met een marge[6]. Voor haar huidig beleid heeft de IsDB een “medium term strategy” geformuleerd met armoede-bestrijding als belangrijk onderdeel. Daarbinnen staan o.m. microfinanciering en financiering van SME’s[7] centraal. Het is bekend dat deze aspecten bijdragen tot vermindering van de armoede.
Ook op het gebied van de technische samenwerking tussen lidlanden is de IsDB actief. In haar regelgeving tracht de IsDB zoveel mogelijk op lijn te zijn met de Wereld Bank en voert transparantie hoog in haar vaandel. Hoewel er bij de bank minder stringent op bepaalde (politieke) aspecten wordt gelet dan bijv. bij de IADB, het IMF en de EIB[8], is zij verder erg formeel.
Het eerste heeft vermoedelijk ook bijgedragen tot de conceptie dat de bank gemakkelijk zou zijn. Tenslotte onderscheidt de IsDB zich van andere gelijksoortige instellingen doordat zij ook optreedt als bemiddelaar om bij andere financiers fondsen aan te boren ten behoeve van projecten met grote financieringsbehoefte. Zij treedt dan op als co-financier.
Suriname en de IsDB
Suriname trad in 1996 toe tot de OIC en werd in 1997 lid van de IsDB. Het lidmaatschap van beide organisaties werd pas in november 1997 door DNA bekrachtigd, waarmee Suriname het enige land op het Westelijk Halfrond werd dat lid werd van de OIC en de IsDB[9]. Suriname was vermoedelijk slechts geïnteresseerd in de OIC om tot de IsDB te kunnen toetreden. Officieel was het te doen om de buitenlandse ontwikkelingsrelatie te diversifiëren vooral ten aanzien van de Nederlandse ontwikkelingshulp. Bovendien werd gesuggereerd dat wij jaarlijks voor USD 60 miljoen zouden kunnen “trekken”[10].
De CBvS is namens de Regering het coördinerend instituut het officiële communicatiekanaal in de relatie met de IsDB en tracht erop toe te zien dat de uitvoering plaatsvindt conform de regels van de IsDB. Momenteel worden twee relatief grote projecten met co-financiering van de IsDB, uitgevoerd, waarmee een bedrag van circa USD 11 miljoen mee is gemoeid. Er zijn nog twee relatief grote overheidsprojecten waarvan de formele goedkeuring voor financiering onlangs heeft plaatsgehad.
Op het programma staan er momenteel geen projecten uit de private sector. Een groot project uit de private sfeer dat was opgenomen in het werkprogramma werd onlangs door de bewuste firma “geparkeerd”. Naast de bestaande projecten in het huidig programma zijn er geen andere substantiële projecten opgebracht.
De IsDB en onze langetermijn ontwikkeling
Bij het aanvragen van het lidmaatschap werd gesuggereerd de relatie te gebruiken voor de diversificatie van onze internationale ontwikkelingsfinanciering. Er zijn echter geen duidelijke tekenen van een gestructureerd beleid in die richting gesignaleerd, waardoor deze doelstelling in de schaduw gebleven is.
Aangezien het proces van iden tificatie en opstellen van haalbare projecten een zeer traag en moeizaam verloop had,[11] heeft de CBvS zich steeds ingezet het een ander op het juiste spoor te brengen. Vele van de ingediende projecten bleken reeds bij de eerste beoordeling niet te voldoen aan de voorwaarden om in behandeling genomen te worden en waren vaak ook onvoldoende gedocumenteerd. In de private sector zijn er in principe slechts enkele bedrijven die zouden kunnen voldoen aan de eis van een garantie van een “first class commercial bank” of een staatsgarantie[12]. Voor de financiering van kleine ondernemingen (SMEs) zijn er momenteel weinig instituten, acceptabel voor de IsDB, die ervaring hebben op dit gebied.[13] Deze vorm van financiering zou goed kunnen bijdragen aan armoedebestrijding en als opvang kunnen dienen bij hervorming van het overheidsapparaat. Er dient evenwel gewerkt te worden aan een instituut dat voor de taak toegerust zal zijn.
Hoewel de IsDB erg formeel is mag anderzijds gezegd worden dat persoonlijk contact op prijs wordt gesteld en positief kan werken. De ervaring heeft geleerd dat, waarschijnlijk mede vanwege dit laatste en het feit dat de bank zich enigszins anders opstelt dan andere multilaterale financieringsinstellingen, de neiging hier bestaat minder aandacht te besteden aan het formele karakter van de relatie[14].
Door de IsDB nu op te nemen in een geïntegreerd programma voor (internationale) financiering met duidelijke project- c.q. sector- of subsectorallocatie per financieringsbron[15], wordt zij in het juiste perspectief geplaatst en zal substantieel kunnen bijdragen tot structurele financiering van onze lange termijn ontwikkeling.
Drs. Harold Kolader
Sociaal Geograaf
Hoofd Afdeling Internationale Betrekkingen
Centrale Bank van Suriname
[2] In Suriname is ongeveer 25% van de bevolking moslim. In Afrika zijn er landen met minder dan 10% moslims, die ook lid zijn van de OIC.
[4] Vergelijk “soft loans” bij andere financieringsinstellingen.
[6] Hieruit haalt de bank haar inkomen.
[8] De IsDB houdt evenwel enigszins rekening met de visies van deze instellingen.
[10] Het is echter gebleken dat wij goed zijn voor slechts USD 10 – 15 miljoen per jaar.
[12] Voor overheidsprojecten geldt er geen garantie, omdat een overheidslening wordt gezien als een “sovereign loan”.
[13] Een voorwaarde voor is het hebben van een instituut met ervaring in “onlending”, beoordelen en begele iden van Surinaamse projecten. Twee instellingen die door de CBvS waren voorgedragen en door de IsDB waren goedgekeurd lieten het uiteindelijk afweten.
[14] Zie het EBS debâcle.
[15] Gelet zal moeten worden op leenkosten, terugbetaalcapaciteit en andere voorwaarden.