Moni Tori - 81

OORSPRONKELIJK GELD: SCHELPENGELD UIT AFRIKA EN OCEANI� (III)

In het kader van de nieuwe tijdelijke expositie van het Numismatisch Museum van de Centrale Bank van Suriname: �MONETA EXOTICA - Oorspronkelijk geld uit de hele wereld�, welke onlangs van start is gegaan, zal een serie Moni Tori�s gewijd worden aan de verschillende soorten �oorspronkelijk geld�.

In Moni Tori 81 zal aandacht worden besteed aan schelpengeld uit Afrika en Oceani�.

Van nature is de mens ijdel en streeft naar weelde die hij vervolgens wil laten zien. De meest eenvoudige manier is die weelde op het lichaam te dragen. In Afrika waren ijzer, brons en koper veelgebruikte grondstoffen om lichaamssieraden van te maken. Maar omdat deze grondstoffen schaars waren en de bewerking ervan speciale kundigheid vereiste, kon de waarde van de objecten zo aanzienlijk zijn dat ze ook als ruilmiddel werden gebruikt. Met dit �geld� kon iemand alle mogelijke goederen kopen, schulden aflossen, vetes beslechten, het lidmaatschap van een geheim genootschap bekostigen of zelfs een bruid kopen.
Ook op veel eilanden in Oceani� was ruilhandel met oorspronkelijk geld de motor van de lokale economie. Op Nieuw-Guinea waren met name schelpen o.a. de kaurischelp en de parelmoerschelp (kina) populaire vormen van geld. De kaurischelp dankt zijn grote bekendheid als oorspronkelijk geld echter aan de rol die hij lange tijd in Oost-Azi� en Afrika gespeeld heeft. In China werd de schelp, die van de Malediven komt, al zo�n 3000 jaar geleden gebruikt. In Afrika was hij aanvankelijk schaars, terwijl hij zeer gewild was omdat hij alle geldeigenschappen had plus toverkracht. Europese handelaren kochten in het begin een slaaf (�head�) voor 2 kauri's. Toen de �head� steeg tot 2.000 kauri's, werd dit een waardenorm. Voortaan betaalde men elkaar per �zak� van elk 5 �head�. Import holde de waarde uit en de kauri eindigde in kleingeld.
De parelmoerschelp (kina) is een halvemaanvormig geslepen pareloester, hij had een mystieke waarde door zijn vorm en kleur. Oorspronkelijk betekende het bezit van 1 kina al welstand, later werd de waarde uitgehold door import. De kina, eens gangbaar geld op de markt, leeft voort in de naam van de nationale valuta van Papoea Nieuw Guinea. Bevestigd op een rode harsplaat heette de kina �mokakina�. Deze vervulde een rituele rol tijdens de �moka� een feest waarbij men elkaar varkens en kina schonk. De �Big Man� droeg de langste �omaak�, een borststuk van bamboestaafjes. Elk staafje betekent dat hij minstens 10 kina�s of varkens te vorderen had.

Bron:

� 2010 Centrale Bank van Suriname